Rus Eng Az Lz

ЛЕЗГИ МИЛЛЕТДИННИ МЕДЕНИЯТДИН
ФЕДЕРАЦИЯДИН ДЕРЕЖАДИН АВТОНОМИЯ

Сараг хуьр квахьна

Сараг хуьруьн патав гвай Макьар-вир
 
И чIавара чал хабар агакьна - тунвай лезги хуьрерин кIватIалдик сад мад акатна: пара гьайиф я, амма Кьурагь райондин Сараг хуьр ичIи хьана. Лап эхиримжи йикъаралди ана муьжуьд касди уьмуьр тухузвайди тир, мектеб авай, гила хуьре са касни амач.

Сарагвийриз КIири хуьре чилер ганвай кIвалер эцигдайвал. ГьакIани са чIавуз инин мектебда кIелзавайбур 4-лагьай класс кутягьайла КIиридин интернатдиз ракъурзавайди тир. 5 йис вилик хуьре 7 кIвал авай. Хъсандаказ мал-хеб хуьз жедай чка я лагьана, инай инсанар пара вахт хъфизвачир.

Лагьана кIанда хьи, кьиблепатан Дагъустандин пара иер суварин къужахда, 1500 м. кьван кьакьанвиле авай Сараг хуьр агьалийрин кьадардизни, чилин кьадардизни килигна, Кьурагь райондин хуьрерикай виридалайни гъвечIиди тир. Хуьр парабуруз чир я гьадан патарив лезги поэзиядин диб эцигай касдин – Етим Эминан – сур гва лугьуз.

Суварин, векьерин, кIамарин, тамарин юкьва авай хуьр лап къаза кьунва, гьакайла ам яргъай килигайна мумкин я такунни. Сараг мугьманриз садлагьана ахъа жезва, гьам элкъвена кьунвай тамай экъечIайла.

Кьисайри лугьузвайвал, хуьр кьвед-пуд вишйис вилик арадал атанвайди я. Сад лагьай агьалияр КIири хуьряй тир, абур са шумуд хизан авай. Хандин нукеррин гьужумдикай хкатиз кIанз, абур хуьруьхъай кьиблени рагъэкъечIдай патахъ фена, тама кIеви хьана. Тамун юкьва виридалайни туькIвей чка хкягъна, абуру чилин кIвалер эцигна.


Етим Эминан сур

Иниз куьч хьайи инсанри къуьл, канаб цазвай. Канабдин финни, гьадакай ийизвай маса затIар (пекер, гъалар, епер, чIулар) патарив гвай хуьрера маса гузвай. Авур гъаларикай папари гамар, перемар, чилер, маса затIар цвазвай.

Алатай вишйисара лезги хуьрера адет авай: сусан жигьизрик «сварагар» - цванвай чуьвекар, чапатIар, масабур кутадай. Ахпа свас бубадин кIваляй акъуддалди, вири мугьманризни хуьруьнвийриз «сварагар» къалурдай. Тамун кIвалера уьмуьр тухузвай устIарри гьикьван хъсан гьабур ийизватIа чиз, парабуру «сварагар» ибурувай къачузвай. Халкьдин арада авай кьисайри лугьузвайвал, Сараг хуьруьн тIварни гьа «свараг» гафуникай хьанва.

Са чIавалай сарагъвияр малдарвилел элячIна, «сварагар» авун къвез-къвез рикIелай алудна.

ЧIехи дяведин йисара сарагвияр, гьабурук кваз Германиядиз агакьай батальондин чIехиди Гьаджиагьмед Бейбутов, душманар кукIварун патал яракь гваз экъечIнай. Са шумуд хуьруьнвиди гьа йисара хайи диге патал чпин уьмуьрарни гана.

Са шумуд йис вилик «ЛезгиЯр» сайтдал Сарагдикай гъвечIи макъала акъатнай:

«Алай вахтуна хуьре вад кIвал ама. Амайбур Белиджда, Дербенда, Калмыкияда ава. Сараг КIиридин администрациядик акатзава. Хуьре медпункт, гъвечIи классрин мектеб ава. Агьалийриз чпин чилер ава, мал-хеб хуьзва.

Сарагвийри лугьузва, са чIавуз жуванбур хуьруьз хкведа, иер, рикIиз чими тамаринни суварин хураз, атабубайрин кIвалериз. Сарагвийрик хъсан муаллимар, устIарар, бизнесменар, спортсменар ква. Гьабурук кваз Мингьажудин Къазиев, Улухан Ремиханов, Баламирзе Къазиев, Вагиф Къазиев».

Гила чавай лугьуз жезва - кьисмет масакIа хьана, лезги чилелай мад са хуьр квахьна, чун вири и эхир акур ксар хьана.

Вири Дагъустандиз чизва Биче Джабраилова, Ахцегь райондин Грар хуьре 40 йисан къене кьилди, мад са касни амачиз, уьмуьр тухузвай. 1966-й йисуз чилин залзалаяр хьайила кьулухъ Грар хуьр ичIи хьана, инсанар хъфена маса хуьреризни шегьерриз. Хуьруькай амайди чкIанвай цларни къванер я.

Са Биче хала я амайди жуван хайи чкайрин секинвал хуьз, рикIин къене умуд аваз хуьруьз виликан чан, аялрин хъвер, уьмуьрдин ван хкведа лагьана.

«Зи хуьруьнбуруз регьят уьмуьр кIан хьана, анжах завай зи бубайрин сурар кадариз жедач. Зун инай санизни хъфидач», - лугьузва Биче халади, суал гайила.
 
 
Лагьана кIанда хьи, пара сеферра лезгийри чпин хуьрерал чан хкиз алахънай. Са шумуд йис вилик Ахцегь райондин Кахул хуьр эциг хъийиз кIанзава лугьуз ван авай. Филержуври Магьарамдхуьруьн чилин цIуру Филера булахни пIир туькIуьр хъийизвай.

Анжах и фикирар кьетIендаказ гьеле кьилиз акъуднавач. Чна фикир хуьзва, къвезвай чIавара и кIвалах мадни хъийиз жеда лагьана. 

Сулейман Джафаров

ЛММФДАдин корреспондентрин кIватIал

.

.

Мумкин я ваз килигиз кIан хьун:

Лезгияр сад ийизвай сувар

Шаиррин диге – Цилинг

Вини Филер

"Лезги Газетдин" векилар Лацар хуьре

Суварин тамарин къене авай Филифар

Къейдер (0)