Федеральная лезгинская
национально-культурная автономия

РФ-дин Общественный палатада - лезги чIал Милли чIалар хуьн

 

Федеральный, регионрин ва чкадин дережайра хайи чIал хуьн патал гьихьтин механизмаяр ава? И хиле законодательстводи гьихьтин мумкинвилер гузва ва гьихьтин кимивилер ава? Россиядин чIехи пай халкьарин векилриз хайи чIалар писдаказ чир хьунин асул себебар гьихьтинбур я? Хайи чIал чирунин жигьетдай алай вахтунда кардик квай образованидин къурулушдин кимивилер, нукьсанар гьихьтинбур я? "Кьиблепатан Дагъустандин халкьарин хайи чIалар хуьнин ва вилик тухунин карда чкадин самоуправленидин ва гражданвилин къурулушри къугъвазвай роль” темадай Россиядин Федерациядин Общественный палатада 2014-йисан 27-мартдиз кьиле фейи элкъвей столдин иштиракчийри и ва са жерге маса суалриз жавабар жагъуриз чалишмишвилер авуна. Мярекат лезгийрин федеральный милли культурный автономияди тешкилнавай.
 
И мярекат кьиле тухудалди вилик ФЛНК-ди алай йисан сифте кьиляй гьа и месэладай чкайрин дережайра - Кьиблепатан Дагъустандин районра са жерге элкъвей столар тешкилнай. Абурун кIвалахда иштиракун патал Кьиблепатан Дагъустандин районрин администрацийрин кьилериз, хуьрерин школайра хайи чIалан тарсар гузвай муаллимриз, милли чIалал акъатзавай СМИ-рин векилриз, чIал ахтармишунал машгъул алимриз теклифар ракъурнавай. Москвада кьиле фейи мярекат вичиз тешпигь авачирди хьана - Россиядин Общественный палатадин дережада хайи чIалар, кьилди къачуртIа, Кьиблепатан Дагъустандин халкьарин чIалар хуьнин мумкинвилериз талукьарнавай месэлаяр къарагъарнавайди им сифте сефер я. Общественный палатада кьиле фейи "элкъвей столдин” иштиракчияр хьана: Россиядин машгьур лингвист ва кавказовед, профессор, филологиядин илимрин доктор, РАН-дин языкознанидин Институтдин Кавказдин чIаларин отделдин заведующий Михаил Алексеев; МГУ-дин профессор, филологиядин илимрин доктор, Кавказдин халкьарин Россиядин конгрессдин Высший советдин член, РФ-дин Общественный палатадин член Фатима Албакова; Кавказдин халкьарин Россиядин конгрессдин Исполкомдин председателдин заместитель, тайин чкада чпин векилрин кьадар тIимил тир халкьарин ихтиярар хуьнин международный терефрай пешекар Рамазан Алпаут; Госдумадин миллетрин крарай Комитетдин къаюмвилик квай международный "Планета детства” проектдин координатор Абидат Эюбова; ФЛНК-дин вице-президент, кавказовед, политолог, журналист Руслан Къурбанов; ФЛНК-дин Президентдин этнокультурадин, образованидин, миллетрин алакъайрин ва властдин органрихъ галаз алакъаяр хуьнин месэлайрай куьмекчи Амил Саркаров ва са жерге маса пешекарар.
 
Дагъустандин патай пешекаррин арада авай: РД-дин Халкьдин Собранидин депутат, Тахо-Годидин тIварунихъ галай илимдинни ахтармишунрин педагогикадин институтдин директор Гьамидуллагь Мегьамедов; "Сулейман-Стальский район” МО-дин кьил, филологиядин илимрин кандидат Нариман Абдулмуталибов; Агъул районда ФЛНК-дин векил, "Дагъустан” ГТРК-дин агъул чIалал гузвай радиопередачайрин редактор Гьажи Алхасов. Мярекат Общественный палатадин тIварунихъай Фатима Албаковади ачухна. Ада культурайрин арада алакъа хуьнин ва гзаф миллетрикай ибарат чи уьлкведин халкьарин месэлайрал общественностдин фикир желб авунин карда ихьтин мярекатрин важиблувал екеди тирди къейдна. Ахпа ада гаф элкъвей стол кьиле тухвай Амил Саркароваз гана, ада лагьайтIа хайи чIалар хуьнин ва абур чирунин жигьетдай гьихьтин мумкинвилер аватIа тайинарун патал федеральный законодательство дериндай ахтармишна. Саркарова гьам РФ-дин Конституция, гьамни федеральный са жерге законар, гьа гьисабдай яз "Образованидин гьакъиндай”, "Россиядин Федерациядин халкьарин чIаларин гьакъиндай” ва "Россиядин Федерацияда чкадин самоуправление тешкилунин карда умуми принциприн гьакъиндай” законар мукьуфдивди гъилелай авуна.
 
Ада къейд авурвал, чи законодательстводи хайи чIалар хуьдай ва машгьур ийидай мумкинвилер, санлай къачурла, гузва, амма хейлин документра а мумкинвилер анжах теклифдин тах квайбур я. "Чи уьлкведа чкадин самоуправленидиз финансрин жигьетдай лазим кьадар мумкинвилер авач. Идакай, мисал яз, мукьвара чи Президент Владимир Путинани лагьанай”, - малумарна Саркарова. Идалайни гъейри, къейдна ада, лезги чIал, вичелди рахазвайбурун кьадар эхиримжи йисара тIимил ваъ, артух хьанвай РФ-дин 6 чIалакай ибарат сиягьдик акатзава. Амма, халкь артух хьунин кьадар къалурзавай рекъемрив гекъигайла якъин жезвайвал, и чIалал рахазвайбурун кьадар гзаф хьанвач. А.Саркаров рахайдалай кьулухъ Москвадихъ галаз Кьасумхуьрел вичин къуллугъдин кабинетда авай Нариман Абдулмуталибов алакъалу хьана. Ам Сулейман-Стальский райондикай, адахъ хьанвай агалкьунрикай, хайи чIал хуьнин, ам чирунин ери хкажунин ва жегьилрин арада машгьур авунин карда гьалтзавай месэлайрикай ва и жигьетдай ина вуч ийизватIа, гьадакай рахана. Абдулмуталибова къейд авурвал, районда и рекьяй виле акьадай агалкьунар хьанва, ина гьар йисуз хайи чIалаз талукь яз илимдинни практикадин конференцияр, гьакIни и месэладал агьалийрин вири къатарин, иллаки жегьилрин фикир желб ийидай са жерге маса мярекатар тухузва.
Гуьгъуьнлай гаф Рамазан Алпаута къачуна. Ада икьван важиблу мярекат тешкилунай ФЛНК-диз чухсагъул малумарна ва властдин жуьреба-жуьре дережайрин идараяр хайи чIалар хуьнин месэладив эгечIунин карда гьихьтин кимивилер аватIа, гьадакай рахана. Ада къейд авурвал, Россияда хайи чIалар чир хьунин дережа ахтармишдай мумкинвал гудай ачух уьлчмеяр авач. Гьакъикъатда, лагьана ада, хайи чIал хъсан дережада чизвайбурун кьадар къвердавай тIимил жезва. Ада къейд авурвал, татар чIал хуьн ва машгьур авун патал гьатта регионрин властри гьеле фадлай ва вини дережада аваз кIвалахзавай.
 
Татарстанда билингвизмди, яни яшайишдин вири хилера кьве чIал-урус чIални татар чIал - кардик кутун патал ийизвай алахъунри гуьзлемишзавай хьтин нетижайрал гъизвач. Общественный палатада кьиле физвай элкъвей столдихъ галаз нубатдин иштиракчи - лезги чIалай чирвилер гунин карда виридалайни савадлу пешекаррикай сад тир Гьамидуллагь Мегьамедов алакъалу хьана. - Хайи чIалакай, халкьдикай, тIебиатдикай, культурадикай лап гьевесдивди рахай, гьакIни чи чIехи пай ватанэгьлийри ата-бубайрин чIалаз интерес квадаруни рикIе тIал твазвайдакай лагьай ада кIватI хьанвайбуруз еке таъсирна. Гь.Мегьамедова кIватI хьанвайбурун фикир чIал хуьнин жигьетдай законодательствода авай са жерге кимивилерал, гьакIни Дагъустан, Россиядин гзаф чIалар кIватIал хьанвай чка яз, муракаб регионрикай сад хьунал фикир желбна. Идалайни гъейри, пешекарди Дагъустандин школайра урус ва хайи чIалар сад хьиз чирун лазим тирдакай ва чирвилер гудай пособиярни республикадин кьетIенвилер гьисаба кьуна туькIуьрна кIанзавайдакай лагьана. Мегьамедова малумарайвал, чIал - им халкьдин культурадин бине я, чIалан куьмекдалди чакай гьар сада чи ата-бубайри кIватIнавай ирс, тежриба, марифатдин ва эдебдин къайдаяр кьабулзава. Гьаниз килигна, эгер чIал квахьайтIа, халкьни квахьда, алава хъувуна ада. Гуьгъуьнлай Дагъустандин чIалар ахтармишунин рекьяй вини дережадин пешекар Михаил Алексеев рахана.
 
 
Дагъустандин чIалар дериндай ахтармишай ада (рикIел хкин, Михаил Алексеев, Энвер Шейховахъ галаз санал, "Лезги чIал” ктабдин, гьакIни Кавказдин чIалариз талукь са жерге маса важиблу ахтармишунрин авторрикай сад я) къейд авурвал, хайи чIал чирдайла асул фикир морфология, синтаксис ва языкознанидин маса паяр чируниз хьиз, и ва я маса халкьдин яратмишунрин виридалайни хъсан чешнейрални желб авуна кIанда. Ада вичелай вилик рахайбурун тереф хвена ва чIала неинки информация агакьарзавайди, гьакIни халкьдин культурадин адетар, халкьди вич гьиссзавай тегьер агакьарунин везифаяр тамамарзавайди къейдна. Гьаниз килигна, Россияда урус чIалалди рахазвай шартIара милли чIалар михьиз цIурунин жигьетдай кьиле физвай гьерекатар мусибатдиз элкъуьн мумкин я, - акI хьайитIа, чи культурадин хазина терг жеда. Видеомуьгъ мад са пешекардихъ - Агъул районда ФЛНК-дин векил Гьажи Алхасовахъ галаз тайинарна. Ада агъул чIал хуьнин жигьетдай чкадин пешекаррин теклифар кIватIун патал районда виликамаз гьихьтин кIвалах тухванатIа, гьадакай лагьана. ИкI, хци месэлайрикай сад алай аямдин законодательстводи хайи чIалар хуьнин карда гузвай мумкинвилер уьмуьрдиз куьчуьрмишдай рекьер авачиз хьун я. Абидат Эюбовади вичи школайра тарсар гунин тежрибадикай, гьакIни алай аямдин образованидин къурулушдин нукьсанрикай лагьана. Винидихъ лагьанвайбурулай гъейри мярекатдал мад са жерге пешекарар ва мугьманар, кьилди къачуртIа, жегьилрин патай векилар рахана. Мярекат вини дережада аваз кьиле фена. Элкъвей столдин нетижайрин бинедаллаз мярекатдин иштиракчийри Кьиблепатан Дагъустандин районрин чкадин самоуправленидин ва гражданвилин къурулушар патал са жерге теклифар кьабулна. Инлай кьулухъ элкъвей столдин тамам къарар гьеле гьазурда.

.

Лезги Газет

.

Поделиться

Возможно Вам будут интересны:

Лезги чIал гьикI хуьн? - “Самур” газетдин элкъвей стол

Госдумадин депутатдихъ галаз жегьилрин гьалтун кьиле фена

Гьикьван гзаф чIалар чир хьайитIа, гьакьван чун Гафунин деринра гьахьзава...

Шегьердин аялриз дидедин чIал хкун

Фияви уьлкведин майданра

Комментарии (1)
Комментарий #1, дата: 16 апрель 2014 12:36

Сагъхьуй жуван ч1алални кхьена лугьуз! Жезвата фад-фад лезги ч1алал кхьинар сайтуниз акъуда.




Официальный сайт FLNKA.RU © 1999-2021 Все права защищены.

Российская Федерация, г. Москва

Федеральная лезгинская национально-культурная автономия