ЛЕЗГИ МИЛЛЕТДИННИ МЕДЕНИЯТДИН
ФЕДЕРАЦИЯДИН ДЕРЕЖАДИН АВТОНОМИЯ

Халкьдин къайгъуда авай хва

Тарихдин чешмейрай ашкара жезвайвал, Россиядинни Азербайжандин сергьятдиз мукьва экIя хьанвай Мегьарамдхуьр XIX асирда арадал атана. Къенин юкъуз и хуьр Лезгистанда чIехибурукай сад яз гьисабзава. 2010-йисуз ина саки 7 агъзур кас авайтIа, алай вахтунда Мегьарамдхуьруьн агьалийрин кьадар 10 агъзурдав агакьзава. Хуьр акваз-акваз гегьенш, жегьил хизанрин кьадарни йисалай-суз артух жезва. Йигин камаралди вилик физвай хуьре дердияр къалин, месэлаяр гзаф хьун тIебии кар я.

Мегьарамдхуьруьн райондин центрада алай вахтунда гьихьтин гьалар ава? Агьалийрин дуланажагъ хъсанарун патал хуьруьн руководстводи кьиле тухузвай кIвалах квекай ибарат я? Бейкарвилин вилик пад кьун патал гьихьтин серенжемар кьабулзава? И ва маса суалриз жавабар жагъурун патал чун Мегьарамдхуьруьн администрациядин кьил  Рафик  Агъамирзоевич  Агъамирзоеваз  мугьман хьана.
Аваданлу авунин къастуналди...

- Хуьре авай виридалайни тIал алай месэла жегьил хизанриз кIвалер эцигун патал чара ийидай бес кьадар чилер тахьун я, - лугьузва Р.Агъамирзоева. - Советрин девирда халкьди чилин гьар са чпIиникай менфят къачузвай. Перестройкадин ялавдик акатна, совхозарни колхозар чкIайдалай кьулухъ хейлин мулкар баябан хьана. Эхиримжи йисара Мегьарамдхуьруьн сергьятриз мукьва авай чилер кьилдин ксарив 49 йисан муьгьлетда кирида вуганва. Абурукай менфят къачузвайтIа, са карни тир. Лазим тир вири документарни туькIуьрна, гьихьтин мублагь чилер гьакI гадарнава. Я чпи ишлемишзавач, я чилихъ муьгьтежбурув вугузвач. Жегьил хизанриз амукьзавайди са рехъ я: кIвалер эцигдай чил идавай-адавай маса къачун, - гьайифдивди къейдзава ада.

Гьакъикъатдани, кар алай месэла я. Эгер кирида кьунвай ксари чиликай менфят къачузвачтIа, абурувай вахчуна зегьметдал рикI алайбурун гъилера туна кIанда. Ихьтин гьалар лезги маса хуьрерани ава. Районрин кьилери, я тахьайтIа талукь идарайри и месэладиз фикир гун чарасуз я. Рафик Агъамирзоевич, хуьруьн агьалийрин яшайишдин шартIар хъсанарунин жигьетдай вуч лугьуз жеда? - хабар кьуна за.

- 2010-йисуз халкьди зун хуьруьн кьил яз хкягъайла, за жуван кIвалах жемятдин яшайишдин шартIар хъсанарунилай гатIунна. Вилик хейлин крар акъвазнавай, амма виридалайни важиблуди жемят хъвадай целди таъминарун тир. Мисал яз, Мегьарамдхуьруьн администрациядик акатзавай Вини Тагьирхуьре авайди тек са булах тир. Алай вахтунда ана гьар са агьалидин гьаятда булах хьанва. Мегьарамдхуьрни хъвадай целди бес кьадар таъминарнава, центрадални жуван хсуси такьатрихъ, къваларив кул-кусарни цана, вижевай булах туькIуьрнава.

2007-йисуз за ина "Леки” тIвар алаз футболдин команда ва стадион арадал гъана. Стадиондин вилик иниз мукьва яшамиш жезвай хизанри кIвалахдикай азад вахтунда ял ягъун патал за парк-аллея туькIуьрзава. Квез аквазвайвал, кIвалахдин са пай акьалтIарнава: йифен вахтунда экв хьун патал махсус фонарар эцигнава, паркуна сейр ийидайбуруз чиле плита туналди рехъ туькIуьрнава, гъвечIи аялар къугъвадай кьилдин майдан арадал гъанва, скамейкаяр эцигнава. Парк-аллея вични ракьун жугъундивди кIевнава. Аллагьди гайитIа, гаталди ина вири кIвалахар акьалтIардайвал я.

Стадиондихъ физвай магьлейрикай сад къир цана къайдадиз хканва. Хуьруьн 1-нумрадин юкьван шоладин вилик квай жугъун, барбатI хьана, килигдай гьалда амачир. За куьгьнеди цIийидалди эвезна.

Идалай гъейри, цIийи жугъун фенвайвал са шумуд чкадал фонарарни эцигнава. Хуьруьз гьахьзавай къекъуьндал алай гуьмбетдиз садани фикир тахгуз хейлин йисар тир. Гуьмбет алай чка элкъвена ракьун жугъундивди кIевна, анал фонарар эцигна. Гуьмбетни цIийикIа туьхкIуьр хъувунва, вилик квай майданда плита тунва ва къерехра елкаяр цанва. 

Алай йисуз ЧIехи Гъалибвилин 70 йис тамам жезва. Хуьре Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи мегьарамдхуьруьнвийрин экуь къамат эбеди яз рикIера хуьнин лишан яз эцигнавай гуьмбет ава. За 9-майдалди гуьмбет алай чкадални гъвечIи хьтин парк арадал гъун фикирдиз къачуна. Алай вахтунда анал устIарри кIвалахзава. Эцигунра герек къвезвай бес-кьадар материални гъана чкадив агакьарнава. Паркунин патав машинар, пассажирар тухузвай маршруткаяр патал кьур квай гъвечIи автостанцияни кардик акатда.
Рафик Агъамирзоевич, хуьруьн агьалияр гьихьтин кеспийрал машгъул я? Бейкарвилин вилик пад кьун патал гьихьтин серенжемар кьабулзава?

- Мегьарамдхуьруьнвийри иллаки карчивилиз гзаф итиж ийизва. Гьукуматдин метлеб авай сергьятдиз мукьва хьуни ва таможнядикай менфят къачуналди гзафбур хсуси бизнесдал машгъул я. Идалай гъейри, эхиримжи йисара хуьруьн майишатдални чан хквезва. Гьелелиг и кар яваш камаралди вилик физватIани, бязибуру саларбанвилиз, уьзуьмчивилиз фикир гузва. 

Гьа са вахтунда бейкарарни авачиз туш. Иллаки жегьилрин арада. Гьукуматдилай вири кIвалахралди таъминариз алакьзавач. Я чкадални зегьмет чIугвадай, виликдай авай хьтин заводарни фабрикаяр амач.

Хуьруьн администрациядин кьилин везифаяр тамамарунилай гъейри, захъ жуван хсуси бизнесни ава. Зун Урусатдин жуьреба-жуьре шегьеррай гьар жуьредин маркадин машинар хкунал машгъул жезва.

Муьштерийрин чIехи пай Азербайжанда ава. Абуру заз чпиз гьихьтин маркадин машинар герекзаватIа лугьузва. Куьрелди лагьайтIа, за, абурун заказар кьабулиз, жуван бизнес вилик тухузва. 

Урусатдай машинар хкунни са акьван регьят кар туш. За хуьряй намуслу, зегьметдал рикI алай, чпихъ хизанар аваз, амма кIвалахдик квачир 50 касдихъ галаз икьрар кутIуннава. Абуру нубатдалди Урусатдай машинар хкизва. Вацра 3 машин хкунилай 25-30 агъзур манат пул алатзава. Чи девирда хуьруьн къене хизан хуьн патал 30 агъзур манат бес жезвач лагьайтIа, таб авун жеда.

Чаз аквазвайвал, хуьр аваданламишунин жигьетдай куьне хейлин кIвалахар кьиле тухванва ва и кар давамарни ийизва. Итижлу я, алай вахтунда куь вилик гьялна кIанзавай гьихьтин месэлаяр акъвазнава?

- Гьелбетда, хуьруьхъ къайгъуяр авачиз туш. Я жув администрациядин кьиле акъвазнавай 5 йисан къене абур гьялна куьтягьунни мумкин кар туш. ГьикI лагьайтIа, бязи месэлайрал кIукI гъун патал вахтни герекзава, пулдин такьатарни. Мисал яз, хуьруьз токдин симер гъанвай тарар куьгьне хьанва. Бязи чкайрал ярх жедай гьалда авай симин тарарни ава. Абур дегишардай вахт алукьнава. Исятда заз хуьруьз гьахьзавай рекьел алай гуьмбетдилай центрадал кьван симин тарар дегишариз кIанзава. Идалай гъейри, рекьин къерехра инсанар фидай махсус тротуарни туькIуьрун чарасуз я. Инсанар датIана машинрин рекьяй фин дуьз туш эхир! Хуьруьн магьлейра къир цунин игьтияжни арадал атанва. Бязи магьлеяр, марфар къвайила, къекъведай гьалда амукьзавач. Аллагьди гайитIа, гележегда чна и кимивилерни арадай акъудда.

"Леки” - Дагъустандин футболдин шагь

Хуьр аваданламишунилай гъейри, Рафик Агъамирзоева акьалтзавай несилар сагъламбур яз чIехи хьунизни кьетIен фикир гузва. Ихьтин макьсаддалди Мегьарамдхуьре футболдин стадион арадал гъана са шумуд йис я.

ГъвечIи чIавалай Рафикан рикI футболдал алай. Бубади хциз шумудра спортдин кар алай жуьрейрал - азаддиз кьуршахар кьунал, самбодал, каратедал машгъул хьухь лагьанатIани, жегьил вичин къастуниз вафалу яз амукьна. Мегьарамдхуьре футболдал къугъвадай майдан авачирвиляй, ам вичин дустарихъ галаз къунши хуьрериз фидай. Хуьруьн хкягъай командадик кваз ада футболдай райондин дережада аваз кьиле физвай акъажунра иштиракзавай. Чирвилер гудай тренерар авачтIани, футболдал хъсандиз къугъвазвай гадаяр авайди кьатIана, Рафика футболдай Мегьарамдхуьруьн райондин команда ва стадион арадал гъун кьетIна. 

Стадион туькIуьрдай участок чара авун патал ам райондин администрациядиз фена. А чIавуз Мегьарамдхуьруьн райондин кьиле рагьметлу Абрек Гьажиев акъвазнавай. Вири адаз ажайиб тегьерда килигзавай. Марфадилай гуьгъуьниз къарникъузар хьиз, Мегьарамдхуьре са къатда хсуси чIехи кIвалер, коттеджар, кафеярни банкетрин залар пайда жезвай вахтунда майдандиз халкьдиз хийир авай кар гъиле кьадай кас экъечIнавай. И кар фикирда кьуна, Рафикан тIалабун райондин администрацияди кьилизни акъудна. Адан ихтиярда мегьарамдхуьруьнвийри гьайванар хуьзвай уьруьш туна. 
Р.Агъамирзоев, чилин участокдиз лазим тир докуметар туькIуьрна, хсуси харжийрихъ стадион эцигунив эгечIна. И кIвалах акьалтIарун патал са шумуд йис герек хьана. Эхирни 2007-йисан сентябрдин вацра "Леки” тIвар алай стадион шадвилин гьалара ачухна. Вири патарихъай хъсандиз аваданламишнавай, чиле къацу чIур, къерехра тамашачияр ацукьдай кьур квай чкаяр туькIуьрнавай и стадиондал гила районда кьиле физвай хейлин мярекатар тешкилзава. "Леки” спорткомплекс акур урусрин машгьур писатель Александр Костюнина Р.Агъамирзоевакай кьилдин гьикая кхьена, чапдай акъудна. И эсерда авторди лезги хцин кьегьалвилерикай, хизандикай, халкь паталди ада ийизвай баркаллу кIвалахрикай, "Леки” командадин агалкьунрикай суьгьбетнава.

Гуьгъуьнлай Рафик Агъамирзоев алакьунар авай футболистрин суракьда хьана. Ада футболдин клубдиз неинки райондай, гьакIни Махачкъаладай, Дербентдайни къугъвадайбуруз теклифна. Кьилин тренердин везифаярни тежрибалу футболист Кемран Нурагьмедовал ихтибарна. Сифте яз "Леки” Дагъустандин чемпионатда къугъвадайла машгьур футболист Александр Маркарова Рафиказ "сад лагьай йисуз гьеле гьич са командадилайни гъалибвал къазанмишиз алакьайди туш, гьавиляй секин хьухь” лагьанай. Амма "Лекиди” вичихъ гьунарар авайди къалурна: Р.Агъамирзоеван командади пуд сеферда футболдай Дагъустандин чемпионвилин тIвар къазанмишна.

Къенин юкъуз "Леки” команда неинки са Дагъустанда, гьакIни адалай къецепатани машгьурвал къазанмишнавай, агалкьунар авай клубрикай сад я. И командада къугъвай Тофик Къадимов сифте "Дагдизель” командадиз, анайни "Балтика” (Калининград) клубдиз хъфена. Са шумуд кас Азербайжандин футболдин командайрик кваз къугъвазва. Клуб тежрибалу бязи футболистрикай магьрум хьанатIани, вичин дережа ада агъузарнач, акси яз, цIийи кукIушар муьтIуьгъарзава. 

Рафик Агъамирзоевич, алатай йисуз "Леки” командади Дагъустандин чемпионатда къугъун давамар хъувунач. Идан себеб вуч тир?

- Ярумчух финалда "Лекиди” Хасавюртда "Даймокх” командадин винел 2:1 ва Мегьарамдхуьре 5:1 гьисабралди гъалибвилер къазанмишна. Нетижада чи команда финалдиз акъатнавай. Бирдан РД-дин футболдин Федерациядин председатель Будун Будунова, "Лекиди” чемпионатдин регламентдал амалнач лагьана, чи клубдин тIварцIихъ технический кумукьун кхьена, финалдиз "Даймокх” команда акъудна. И карди гьам зи, гьамни чи футболистрин гуьгьуьлар чIурна. Чахъ гьахъсуздаказ кьиле тухузвай чемпионатда къугъвадай гьевес амукьнач. 

"Леки” 2015-йисуз Дагъустандин чемпионатда къугъвадани?

- Футболдай Дагъустандин чемпионат тешкилунин кIвалахар къвердавай зайиф жезва. Хейлин командайри чемпионатда ерли иштиракзамач, гьа жергедай яз чи клубдини. "Леки” цIи ЮФО-дин III Лигада къугъвада. Им чи команда патал цIийи девир я. Гьелбетда, ана иштиракун патал пулдин чIехи такьатар герек къвезва. Жуван халкьдин тIвар алай команда вири уьлкведиз машгьур хьун патал харжзавай пул заз гьайиф къвезвач. Дагъустандин чемпионатдикай рахайтIа, захъ ихьтин фикир ава: гьахъсузвилер, лазим тушир рахунар-луькIуьнар тахьун патал республикадин кьиблепатани кеферпатани кьилдин чемпионатар тешкилда ва анра гъалиб хьайи кьве команда Дагъустандин Кубок патал къугъвада. И акъажунра иштиракун патал чна алай вахтунда "Леки-II” тIвар алаз кьилдин команда гьазурнава.
Квелай гъейри, командадиз спонсорвилин куьмекар гузвайбур мад авани?

- Клуб, стадион хуьн ва вилик тухун анжах са зи хиве ава. И карда заз жуван хсуси бизнесдикай даях хьанва. Райондин руководстводин патай са куьмекни авач. Са сеферда чаз Тюменда яшамиш жезвай са карчиди 40 агъзур ва кьве сеферда Мусафенди Велимурадова 60 ва 90 агъзур манатдин куьмекар ганай. И кардай заз абуруз сагърай лугьуз кIанзава. Майдандиз "Леки” клубдиз гъил яргъи ийидай стхаяр акъатнайтIа, гьелбетда, шад жедай. Дагъустанда команда маса шегьерда кьиле физвай акъажунриз тухуниз санлай къачурла 30-40 агъзур манат пул акъатзавай. ЮФО-дин дережада аваз кьиле физвай акъажунра иштиракуни, са шакни алачиз, мадни еке харжияр истемишда.
Рафик Агъамирзоев халкьдин къайгъуда авай хва я лагьайтIа, чун ягъалмиш жедач. Адахъ галаз авур суьгьбетдай чаз и касди, хуьруьн кьил яз, гьикьван кIвалахар авунватIа якъиндиз аквазва. Мегьарамдхуьре девлетлу инсанар гзаф ава. Эгер гьар сада хайи хуьр аваданлу авунин кардик, Р.Агъамирзоевалай чешне къачуна, чпин пайни кутунайтIа, райондин центр Дагъустандин гуьрчег пипIерикай садаз элкъведай. 

Чи девирда, гьукуматдин патай са куьмекни авачиз, хсуси такьатрихъ футболдин команда арадал гъун зарафатдин кар туш. "Леки” стадионни республикада тарифлубурукай сад я. 2500 тамашачидиз ацукьдай чкаяр авай и стадиондин чиле чIур ава, къерехра жуьреба-жуьре тарар, кул-кусар цанва, абурухъ датIана гелкъвезва. Мадни башкъа, стадиондин сергьятра гьамамар, тавхана, тренировкаяр тухудай кьилдин майдан, ял ядай, чай хъвадай, фу недай чкаярни ава. Алай вахтунда "Леки” стадион мадни гегьеншарзава. Куьрелди лагьайтIа, Рафик Агъамирзоевалай Кьиблепатан Дагъустандин спорт вилик тухузвай зурба проект арадал гъиз алакьнава. Чаз викIегь лезги хцихъ  мадни чIехи агалкьунар хьана кIанзава. Чахъ ихьтин баркаллу рухваяр гьикьван гзаф хьайитIа, гьакьван гзаф чи миллетдин тIварни виниз акъатда.

.

Лезги Газет

.