Rus Eng Az Lz

ЛЕЗГИ МИЛЛЕТДИННИ МЕДЕНИЯТДИН
ФЕДЕРАЦИЯДИН ДЕРЕЖАДИН АВТОНОМИЯ

“Настоящее Время” газетди цIийи фондуниз рак ачухзава


Дагъустанда акъатзавай аслу тушир СМИ-рин арада икьван чIавалди "Настоящее время” ("НВ” "Алай Вахт”) тIвар алай газетни авай. Алукьнавай цIийи йисалай лагьайтIа, ам чапдай акъатзамач. И вакъиади республикадин общественностдин жуьреба-жуьре къатарик юзун кутуна, гьикI лагьайтIа "НВ” газетдин чинрал Дагъларин уьлкведа авай гьалар, къундармайривай къерех хьана, гьакъикъидаказ къалурзавай макъала-яр мукьвал-мукьвал пайда жезвай. Белки гьавиляй тир жеди агъзурралди дагъвийри-кай и газетдин вафалу амадагар хьайиди.. Мадни башкъа, "НВ” газетдихъ, республи-кадин амай газетрилай тафаватлу яз, феде­ральный статус авай, гьикI лагьайтIа ам Москвада регистрация авунвай.
 
Газетдин кIвалах акъваз хьунин жигьетдайни халкьдин арада жуьреба-жуьре уйдурмаяр чкIизва: садбуру ам вири авайвал кхьизвайвиляй, муькуьбуру пулдин такьатар бес тежезвайвиляй агалнавайди я лугьуз тестикьарзава. Шак алачиз, "НВ” газетдиз акъатзавай макъалаяр гьамиша гьакъикъатдал бинеламиш хьана гьазурзавай. И кардикай бязибуруз гьязни къвезвачир. Ихьтин къизгъин гьалара газетдин тIвар гьатта суд-дувандин дафтаррани гьатнай. Кьилди къачуртIа, Храх-Уба хуьруьн агьалийри РФ-дин Президент Дмитрий Медведеваз кхьей ачух чар, "Чер­новик” газетдин виликан редактор Надира Исаевадин "Кавказ вилик ква” макъала ва мсб. чап авун себеб яз. "Вири авайвал къейддайдахъ душманарни пара жеда” лугьудайвал, "НВ” газетдин чархарани тIвалар тваз гзафбур алахъна. Анжах газетдин редколлегияди датIана къанунрал амалзавайвиляй, абурук садавайни тахсир кутаз хьанач. Гьар гьикI ятIани, газетдин кIвалах акъваз хьунин себебар гьибур ятIа тайинарун патал чун мукьвара адан кьилин редак­тор Милрад Азизович ФАТУЛЛАЕВАХЪгалаз гуьруьшмиш хьана.
 
МилрадАзизович, виридазмалум тирвал, "НВ”газетдисагъвечIидевирдакIелзавайбурунпатайчIехиихтибар къазанмишна. Ам, гьакъикъатдани, гзафбурухушдизкьабулзавай. Ихьтин гьаларакIвалахакъвазардайчкадал кьванкъведайвал, газетдизниваякуь манийвалгана?
 
Керчекдиз лагьайтIа, газет агалнавач, я адан кIвалахни акъваз хьанвач, ам электрон­ный вариантда акъатда. 2007-йисалай газет­дихъ авай сайт гила порталдиз элкъуьрдайвал я. Вучиз лагьайтIа, сайтдив гекъигайла, порталдихъ малуматар, хабарар гудай гегьенш мумкинвилер гзаф ава. Газетдин кIвалах цIийикIа тешкилунихъни себебар тIимил авачиз туш. Абурукай гзафбур гьеле зун 2010-йисуз газет­диз редактор яз къведалди вилик авайбур я.
 
Себебрикай гегьеншдиз ихтилат авуртIа жедачни?
 
Эвелни-эвел заз газетрин киоскрин алишверишдинни кура-кура маса гудай хилекай лугьуз кIанзава. Дагъустанда ам авай гьал кьадарсуз зайифди я. Дагъларин уьлкведин хейлин районра киоскар ерли авач лагьайтIа, зун гъалатI жедач. Малум тирвал, Махачкъалада абурун кьадар 40-дав агакьзава, вири санлай республикада авайди ан­жах 58 киоск я. Тек са Дербентда ва Дербент районда киоскрин сан 11-далай артух туш.

Им сад лагьай себеб. Кьвед лагьайди, газетар кIелзавайбурал ахгакьарунин кардани почтади кьиле тухузвай кIвалах рази жедай гьалда авач. Газетар вахтунда ахгакьарзавач, бязи дуьшуьшра гьатта кьве гьафтеда кьван геже твазва. Пуд лагьай себебдикай рахайтIа, ам кIелзавайбурун чIехи паюни эхиримжи вахтара Интернетдикай менфят къачунихъ галаз алакъалу я. Смартфонар пайда хьунин нетижада "виридуьньядин хилез” итиж ийизвайбурун сан мадни артух хьанва. Амма виридалайни кьилин себеб чахъ гележегда цIийи планар, проектар арадал гъидай ниятар аваз хьуникай ибарат я. Чна кIвалахдин сергьятар гегьеншардайвал я. Неинки анжах са хабарар гунин жигьетдай.
 
Зун гъавурда акьурвал, кIвалахдин сергьятар гегьеншарунихъ галаз сад хьиз, цIийи шегьреярни кардик акатда…
 
Аллагьди гайитIа, чаз культура, образо­вание, илим, ктабар чап авунин кIвалах, жур­налистика еримлу ийидай проектар уьмуьрдиз кечирмишдай фонд арадал гъиз кIанзава. Алай вахтунда и месэла "НВ” газетдин учредителри веревирдзава. Фондунални, зи фикирдалди, газетдин тIвар эцигда. Мадни башкъа, вахтуналди электронный порталда чап жедай газетдин учредителни гьа и фондуникай жеда. ЦIийиз арадал гъидай тешкилатдин кIвалах за винидихъ къейд авур месэлайрал сергьятламиш жедач. Фондуни жуьреба-жуьре хилерай пешекарриз куьмекда, бажарагълу жегьилар майданриз акъудда, культурадин тах квай мярекатар тешкилда, фадлай архивра къатканвай ктабар цIийи кьилелай чап хъийида, таржумайрин кIвалах кардик кухтада (кьилди къачуртIа, лезги чIалай урус, ингилис чIалариз ва терсина), жегьил къуватрин пешекарвал хкажун патал абурунни тежрибалу кадрийрин гуьруьшар тешкил­да.
 
Идалай гъейри, фондуни бажарагълу жегьилрихъ гъвечIи ва юкьван карчивал, милли культура еримлу авунин жигьетдай авай хсуси фикирар, проектар кардик кутадай мумкинвал гуда. Алай вахтунда жегьил къуватриз хсуси алакьунар ашкара авунин карда куьмекар гузвай тешкилатар тIимил авач. Абуру­кай бязибуру сечмебуруз гьатта грантарни чара ийизва. Амма вузра кIелзавай ва я кIелна акьалтIарнавай гзаф жегьилриз ихьтин тешкилатрикай ерли хабар авач. Абуруз вири и месэлайрикай хабар хьун патал чна арадал гъидай фондуни мукьвал-мукьвал республикадин вузра тренингар кьиле тухуда.
 
Куьне винидихъ къейд авурвал, "НВ” газетдин сайт порталдиз элкъуьр­дайвал я. Абурун арада гьихьтин фаркь жеда?

Порталда кIелзавайбур гьейранардай алай аямдин цIийивилер гзаф пайда жеда. Кьилди къачуртIа, республикада ва адалай къецепатан регионра кьиле физвай вакъиайрикай хабар гудай датIана кардик квай малуматрин лента, фондунин кIвалахдиз ва ада гьялзавай месэлайриз талукь кьилдин разделарни кардик акатда.
 
Милрад Азизович, куь гафарай ма­лум хьайивал, "НВ” газет электронный вариантда аваз вахтуналди акъатда. Яни квехъ чарчин версиядал чан хкидай ниятар ава… Тушни?
 
Газет, тахминан са йисалай, чарчин версияда аваз чап хъийиз эхгечIда ва виликдай аваз хьайи федеральный статусни амукьда. Дербентдин 2000 йисан юбилейдиз талукь мярекатрилай кьулухъ, зи фикирдалди, "НВ” га­зет чна цIийиз тешкилзавай фондунин печатдин орган яз басма ийида. Фондунин ва газет­дин редакциядин кьилин офис Дербентда жедайвал я. Гележегда Махачкъалада алава офис ва Москвадани фондунин векилхана ачухда.

Фонд мус ачухдайвал я?

Февралдин вацра и месэладиз талукь серенжемар веревирдна акьалтIардайвал я. Фонд арадал гъун са акьван регьят крарикай туш. Им, гьакъикъатдани, важиблу кIвалах я. Ам ачухун чна алай йисуз планламишнава. Амма гьи вацра ва гьихьтин шартIара ачухдатIа лугьун гьелелиг фад я.

Милрад Азизович, итижлу я, фонду­ни кьиле тухудай кIвалахар анжах лезгийриз талукьбур жедани, тахьайтIа вири миллетриз?

Фондунин кьилин офис Дербентда жедатIани, ада кьиле тухудай кIвалахар республикадин вири миллетриз хас жеда. Фон­дуни кьиле тухудай гуьруьшар, кьабулдай серенжемар, малумардай конкурсар тек са Кьиблепатан Дагъустандалди сергьятламиш жедач. Бажарагълу жегьилриз чпин къуватар еримлу ийидай мумкинвилер яратмишунин жигьетдай заз са кар мад къейдиз кIанзава. Абурухъ галаз тешкилдай тренингар, гуь­руьшар Москвадай теклифдай пешекарри кьиле тухуда. Кьилди къачуртIа, ФЛНКА-дин вице-президентар тир Руслан Къурбанова, Амил Саркарова ва масабуру.

Къейд ийин хьи, фондунихъ анжах лезгийрин тарихдиз, культурадиз, литературадиз, илимдиз, спортдиз талукь кьилдин проектарни жеда. Къенин юкъуз лезги чIалан словарар цIийикIа чап хъувунин игьтияж арадал атанва, гуьтIуь сергьятра амукьай ктабар, лезги чIалан ва литературадин цIийи учебникар чапдай ахкъудна кIанзава. Гьелбетда, и проектар уьмуьрдиз кечирмишдайла, чна и месэлайрал машгъул, хъсандиз абурун гъавурда авай пешекарар желбда. Чун гъиле кьадай гьар са кIвалах тамамди, ерилуди ийиз алахъда.

Фондунихъ лезги халкьдиз талукь кьил­дин проектар хьунихъ себебарни ава. Абуру­кай виридалайни кьилинди республикадин кьиблепатан шегьерарни районар, Дагъустандин амай шегьерривни районрив гекъигайла, политикадин, финансрин, экономикадин жи­гьетдай эхиримжи 60 йисан девирда гьами­ша хъендик кумукьун я. "НВ” газетдин вилик акъвазнавай кьилин везифайрикайни сад Кьиблепатан Дагъустанда авай гьалар, гьялна кIанзавай месэлаяр урус печатдин куь-мекдалди республикадин дережадиз акъудун ва виридаз къалурун тир.

Малум тирвал, газет чапдай акъатунин кIвалах подпискадин вахтунда акъ-ваз хьана. 2015-йис патал "НВ” газет под писка авурбур хьанани? Абурун кьисмет гьихьтинди жеда?

Чаз газет кхьизвайбурукай, адахъ галаз алакъа хуьзвайбурукай гзафбур лап хъсан­диз таниш я. Мумкинвиликай менфят къачуна, заз абуруз виридаз сагърай лугьуз кIанзава. Алатай йисан нетижайрал асаслу яз, чна газетдин вири нумраяр чапдай акъудна. Яни подписчикрин вилик чи хиве авай вири везифаяр тамамарнава. 2015-йисан 1-пай патал почтадай ва "Дагпечатдин” киоскрай саки 450 касди газет подписка авунвай. Йис паталди шумуда кхьенватIа, гьелелиг малум туш.

Алай вахтунда чун, санлай къачурла, 2015-йис патал газет кхьенвайбурун кьадар гьикьван ятIа тайинарунин ва абурув элкъвена пулдин такьатар ахгакьарунин месэлайрал машгъул я.

Суьгьбет авунай куьн сагърай, Мил­рад Азизович. Квехъ гъиле кьазвай кIвалахар гуьнгуьна тунин карда чIехи агалкьунар хьун чи эрзиман мурад я.


Мегьамед Ибрагьимов

.

Лезги Газет

.

Мумкин я ваз килигиз кIан хьун:

Жабар Аскеров: “Спорт зун патал уьмуьр я…”

Дербендикай цIийи ктаб акъатна

“Лезги газетдин” ФЛНКА-дин векилрихъ галаз алакъаяр пара хьурай

Ярославлдин лезгийри къуват къачузва

Меркездай Кьибле Дагъустан аквазвач

Къейдер (0)