Вини Филер
Самур цIиргъинал алай хуьруькай кьиса
Хел: 
Филер хуьр, я тахьайтIа, мадни адаз лугьузвайвал, Вини
Филер, суваравай инсанар хъфенвай хуьр я, Кьибле патан Дагъустандин лап иер
пата авай.
1960-й йисариз хуьр, пара масадбур хьиз Суварин пата авай, арандал хъфена, лап къатидаказ чилер зурзайла кьулухъ.
Филер Кьибле патан Дагъустанда чIехи метлеб квай мукьа ("мукь" - урус. "место") ава. И кIвалахди хуьруьн тарихдик, адан рахунрикни медениятдик вичин лишанар кутуна. Филевияр лезги чIалан самур нугъатдал рахазва.
Филер Самур цIиргъинин кьибле патал ала, 1150 метри кьакьанвиле, лап кукIарин кIиник. Инай Самур дугун, Магьарамдхуьруьн патан аран хъсандаказ аквазва.
ТIвар-ван авай Докъузпарадин чIехи сувар - Ярусув (3925), КичIенсув (Базардюзю, 4466), Рагдан (4020), Шалбузсув (4142) гьар патахъай кьакьан жез аквазва, килигзавай инсандиз вич маса дуьньядиз акъатнавайди хьиз жезва.
Хуьруьхъай эрчIи патахъ Кетинкьил (2788) акъвазнава, адал кьван дуьз цIарцIяй 8 километри я авайди. И сув Кьибле патан вири патарихъай аквазвайди я.
Филер лап суван синел алатIани, ада хъсан мукь кьунва, инай тIуз гьар жуьре рекьер физва, патарив гвай вири чилерни хуьрер сад садахъ галаз кукIурзавай. Патав гвай Гапцагь хуьруьз акъатдайвал, филевияр Самур вацIун патав эвичIзавай тир, ахпа гьанай яваш-яваш хкаж жезвай. Хуьруьнвийри ихьтин рехъ хкяйзавай, вучиз лагьайтIа элкъвена вири патарихъай сувар, кIунтIар, дугунар ава.
Филериз виридалайни мукьва я Гъугъан хуьр. Мадни пара чкIанвай хуьрер гвазва Филерихъай кьибле патахъни кефердинни рагъэкъечIдай патахъ. А вири хуьрериз сад садахъ галаз хъсан алакъаяр авай тир. Гьабур квачиз, Филерай рекьер физвай, Самур цIиргъинилай элячIна, Кьурагь патан хуьрериз: Ахниг, Бахцугъ, Цилинг, Кьуьчхуьр.
Хуьре са шумуд сихил авай тир: Гачалар, Иридар, Мундугъар, КIвахъар.
Филерин чIехи тарих хъсандаз чирдайвал дериндай къекъвена кIанзава, гзаф чIаварикай чаз стIун чирвилер авач. Мус хуьр эцигнаватIа, чаз исятда чизвач. Филер пуд маса гъвечIи хуьруькай туькIуьр хьанвайди я: ДепIенар, КIвахар, ЧIуру хуьр.
Хуьруьн тIварцIин патахъайни са шумуд фикир ава, ам гьинай атанвайди ятIа. Садбуру лугьузва фил лугьудай гьайвандин тIварцIикай хьанвайди. Масадбуру лугьузва дуьз тIвар "Вилер" тирди, вучиз лагьайтIа инай вири патар хъсан аквазва, хуьр къвалав гвай дугунрин вилер хьиз я.
XIX виш йисуз Филер хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядик акатзава. 1866-й йисалай ам Дагъустан вилаятдин Кюре чилин Кутур-Кюре наибвилик акатзавай. Гъебцегь хуьруьхъ галаз Филер хуьруьнжемят туькIуьрзавай.
1929-й йисуз ам цIийиз туькIуьрнавай Дагъустандин Ахцегь чилик кутуна, ахпа 1934-й йисуз адакай хкудай Докъузпара чилик кваз хьана.
1960-й йисуз Докъузпара чил мад чукIур хъувуна, адан чилер Ахцегь чилинни Магарамдхуьруьн чилин арада пайна. Гьа чIавалай кьулухъ Филер Магьарамдхуьруьн чилик квазва.
1966 йисуз, чилер зурзайла кьулухъ, филевияр Мегьарамдхуьруьн райондиз куьч хьана, ЦIийи Филер хуьр кутуна.
Лагьана кIанда хьи, гилан филевийри хайи муг рикIелай алудзавач, цIуру ("цIуру - урус "старый" кIвалериз килигзава, явашдаз гьабурукай садбур цIийи хъийизва.
Ильяс Букаров
ЛММФДАдин корреспондентрин кIватIал
ФЛНКА
Сайтдин халисан уртах хьун патал регистрация авун кIан я.
Мумкин я ваз килигиз кIан хьун:
Къейд эцигун